قرآن کریم، آموزگاری هدایت خویش برای مردمان را نه فقط در آموزگاری ساحت‌های موضوعی حیات از ساحت نظر تا عمل بلکه در آموزگاری روش فرآوری این نظر و عمل را نیز دارد. از این رو، الگوی رشد در این آموزگاری قرآنی، الگوی سازوکاری یا فرآیند به همراه روش است. نظریه و مکتب تفسیری پیشرفت‌شناخت، در کوشایی پیشنهاد الگوی راهبری تحول، خودآگاه این درونزایی روش‌‌شناخت منطق دلالت در قرآن کریم نیز هست. نمی‌‌توان داعیه هدایت خودویژۀ انبیایی، مصطفایی و اوصیایی داشت؛ اما منطق نظر ـ عمل آن فاقد حیث معین درونزا باشد. سومین سمینار دومین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت، در آستانۀ برگزاری است.

سامان عمومی نظریه و مکتب تفسیری پیشرفت‌شناخت، سامانی ناگزیر پیوستار پیوست تدین قرآنی در میانۀ مناسبات دیالکتیکی امر فراتاریخی استعلایی و قدسی با امر تاریخی و زمان‌ ـ مکانی انسانی است. اولین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت این تفطن عمیق رویکردی را به معرض اهل نظر قرار داده است. هر گونه نظام‌شناسی دین و نظام‌سازی دین‌شناخت توسعه‌ای، وامدار این نظریۀ مرجع است. مضمون‌پژوهی این نظریۀ مرجع در اولین گام به ناگزیر، پارادایم‌پژوهی این نظریه است که ارکان حداقلی آن یعنی مبانی فلسفه دینی، معرفت‌شناختی و روش‌شناختی اینک در دستور هم‌اندیشی دومین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت است که در پیش درآمد آن، سه سمینار مبانی فلسفه دینی، مبانی معرفت‌شناختی و مبانی روش‌شناخت در دستور برنامه آمده و اینک نوبت سومین فصل آن است.

جنبش آغازین گفتگو بین فلسفه و روش در مجامع معاصری قرآن‌پژوهی آغاز شده است. از ماجرای عقل و وحی و متافیزیک معرفت، دو گام فلسفۀ دین و معرفت‌شناسی در نظریۀ تفسیر پیشرفت‌شناخت، برداشته شده و زمینه‌های تازه‌آمدی پیش رو گشوده شده و اینک نوبت روش‌شناسی تفسیر و تفسیری است. روش‌شناسی ‌تفسیری اینک و همچنان به گزارش روش منحصر بوده است و در کاربردی‌ترین سطح به فنون و انضباط کارآمد تحقیق دست‌یافته است. جهان جدید با روش‌شناسی شناخته می‌شود و روش نیز به طور متعارف و تاریخی عمدتاً با رویکردهای اثباتی و عین‌گرا تداعی شده است. بر همین اساس، هر زمان در حوزۀ پژوهش تفسیری نیز که از روش بحثی به میان آمده، فرض بر آن بوده که منظور از آن روش‌های اثباتی و کمّی مبتنی بر منطق مرسوم صوری و حداکثر تا علم اصول جاری است. فصل برجسته‌ای از بازسازی علوم انسانی‌ دین‌شناخت، به ویژه در حیث کاربردی سازی این علوم، بازسازی روش‌شناسی این علوم است که ریشه در روش‌شناسی مرجع تفسیری دارد.

منظومه گفتگوهای هم‌افزایی در روش، با یک هدف اصلی و چند هدف فرعی ساماندهی شده است:

1ـ هدف اصلی، دستیابی به الگوی کارآمد روش تفسیر پیشرفت‌شناخت از متن نصّ در تفسیر و تدبیر همواره جهان اسلامی پیشاهنگ

2ـ و اهداف فرعی چندی بر مدار این هدف اصلی:

2ـ1ـ رهسپاری به تدریج فرآورنده تر فلسفه روش و فلسفه اصول استنباط از منابع دین در پردازش اندیشه، نظریه و الگوی دین‌شناخت‌پیشرفت و پیشرفت‌شناخت‌دین

2ـ2ـ شناخت و واکاوی درآمیختگی ناگزیر پارادایم‌های خودآگاه یا ناخودآگاه مخاطب متن در خوانش، تفسیر و تأویل متن

2ـ3ـ بررسی چالش‌های پیش رو در بسامانی و به‌سامانی روش‌‌شناسی مرجع در تفسیر پیشرفت‌شناخت

2ـ4ـ کاوش مقایسه‌ای در روش‌شناسی برگزیده انواع جریان‌های تفسیری و رهسپاری به تکمیل و فربهی فلسفه روش و فلسفه اصول استنباط از منابع دین

2ـ5ـ فرآوری روش‌شناسی تفسیری از ساحت استنباط به سطوح استنتاجی و استطباقی