ارائۀ نظر جدیدی دربارۀ روش تفسیر ادبی قرآن کریم

دکتر سید محمود طیب حسینی عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در عصر روز اول کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت و روش‌شناسی تفسیر، به ارائۀ نظریه خود در باب «روش تفسیر ادبی» پرداخت. وی با بیان اینکه با روش ادبی نیز می‌توان به تفسیر قرآن اهتمام ورزید، به تاریخچۀ این روش تفسیری اشاره نمود.

طیب حسینی افزود: به‌طور خاص این روش از ناحیۀ عبده به‌صورت غیرروشمند و فردی شروع شد، طه حسین، اندک نظراتی دراین‌باره داد و مواردی را در تفسیر ادبی برجسته کرد و امین خولی نیز در‌این‌باره طرحی را ارائه داد.

امین خولی و هم‌فکرانش به یک نوع عقل‌گرایی در تفسیر روی آوردند، سؤالاتی را در پیش تفسیر اشعری که تفسیر رایج اهل‌سنت است ایجاد کردند و به‌نوعی به بعضی از افکار و اندیشه‌های معتزلۀ قدیم برگشتند. به همین دلیل، به آن‌ها لقب نومعتزلی دادند.

این استاد حوزه و دانشگاه، در تعریف تفسیر ادبی، به چهار مؤلفه نظر دارد:

1. مطالعۀ روشمند و صحیح در دو حوزۀ مطالعات عام و مطالعات خاص؛

2. مطالعۀ دقیق کلمه‌ها در فرهنگ عرب سپس مراجعه به قرآن و استخراج کلماتی که در قرآن دارای بسامد هستند و تأمل دربارۀ آن‌ها در سیاق سوره به‌منظور دستیابی به آخرین سخن در معنای کلمه به‌وسیلۀ خود قرآن؛

3. توجه به سیاق‌ها (زیرا سیاق در تفسیر ادبی استثناناپذیر است. در تمام قرآن، سیاق حاضر است؛ از عبارت شروع می‌شود و بعد آیه و بعد بخش سوره و بعد تمام سوره و بعد کل قرآن دیده می‌شود؛

4. استفاده از دانش روان‌شناسی و جامعه‌شناسی برای فهم آیات (منظور از این مؤلفه مطابقت‌دادن مسائل روان‌شناسی به قرآن نیست؛ بلکه مراد این است که ما از دانش روان‌شناسی برخوردار شویم تا بتوانیم تحلیل روان‌شناختی و جامعه‌شناختی از قرآن ارائه دهیم که این دو نگاه می‌تواند تحولات جالب و عمیقی را در فهم آیات ارائه دهد و با این تحلیل و روش می‌توانیم بسیاری از شبهات کلامی موجود در حوزۀ آیات اعتقادی را ریشه‌کن کنیم.).