اولین همایش ملی جامعه و فضای مجازی

اولین همایش جامعه و فضای مجازی، با هدف ارائۀ دانش نوین تولید شده با رویکرد مسئله‌محور، در حوزۀ فضای مجازی و ارتباط آن با جامعه در ۲۷بهمن۱۳۹۲ برگزار شد. فضای مجازی به‌عنوان فضای موازی، متفاوت و مستقل نسبت به فضای واقعی، تحولات زیادی را در همۀ حوزه های زندگی، از جمله شهرها و اجتماعات، فرهنگ، ارتباطات، اقتصاد و تجارت، مخابرات و بانکداری و امنیت، فراغت و سرگرمی، حوزۀ عمومی و خصوصی، روان‌شناسی شخصی و اجتماعی، رشد فردی و اجتماعی، ICT گردشگری، جنگ و دفاع، شخصیت و مصرف، کارآفرینی و اشتغال ایجاد کرده است. ماهیت این تغییرات به‌حدی پیچیده و شدید است که پی‌بردن به آن‌ها نیازمند صرف وقت و هزینۀ پژوهشگران رشته‌های مختلف علمی، همکاری بین‌رشته‌ای و گاه تشخیص و شناسایی روش‌های تحقیق ویژه است.

محورهای اصلی این همایش عبارت بودند از: فرصت‌ها و امکانات فضای مجازی، هنجارهای کنشی در فضای مجازی، فرهنگ و فضای مجازی و روش تحقیق فضای مجازی.

در این همایش مقاله‌‌ای با عنوان «سامانۀ کلان‌‌نگر احکام فقهی محتوا، منبع، مخاطبان و شاغلان رسانه در فضای مجازی» از سوی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، به نگارش احمد آکوچکیان و زهرا نجفی، مورد پذیرش و ارائه قرار گرفت. چکیدۀ این مقاله:

اندیشۀ فقه، به‌مثابۀ فصلی نظام‌‌واره از اندیشۀ رشدشناخت دینی، در آستانۀ گذار از عصر اول معرفت‌‌شناختی خویش، یعنی دگردیسی فلسفۀ فقهی است. مستند به این دورۀ بنیادنگرِ تازه‌‌پا، می‌‌توان انتظار دومین فصلِ تحول معرفت‌‌شناختی فقه، در عرصۀ میان‌رشته‌‌ای‌‌ها، از جمله حوزۀ فقه و رسانه را داشت. عصر انقلاب اسلامی، عصر خواهانی ولایتمندی پیشرفت‌‌شناخت فقاهت قرآنی ـ اوصیایی است. ایدۀ دانش فقه در میانِ میدان نظریه‌‌پردازی پیشرفت، نظریه‌‌پردازی مدنیت مسلمانی، نظریه‌‌پردازی مدیریت راهبردی تغییر و تحول و برآمدن دانش تمدنی جهان پیش ‌‌رو آمده است. مدیریت فقه‌‌بنیان فرآیند اطلاعات از جایگاه کاربردی بسیار تأثیرگذاری در اقتدار ملی و دینی برخوردار است. به‌منظور دستیابی به الگوی مدیریت فقه‌‌بنیان رسانه، پرداختن به سطح دوم این پردازش (از سه سطح پردازشی آن، یعنی مبانی پارادایمی، سامانۀ احکام و اصول مدیریت فقه‌‌بنیان) امری ضروری است. ازاین‌‌رو باید گفت، در فرآیند تولید، توزیع و مصرف خبر، دست‌یافتن به سامانۀ احکام فقهی محتوا، منبع، مخاطبان و شاغلان خبر در سطح سامانۀ احکام فقهی که مبتنی بر مبانی پارادایمی مطرح در سطح اول شکل می‌‌گیرد و مبنایی برای اصول مدیریت فقه‌‌بنیان رسانه است، از جمله ضرورت‌‌های دستیابی به الگوی فقه‌‌بنیان خبر در فضای مجازی است. سرفصل‌‌های تحلیلی این سامانه، به قرار زیر هستند:

۱. احکام محتوای خبر که در دو دستۀ بایدهای کلیِ عمومی حاکم بر هرگونه خبر و دستۀ دیگر، بایدهای متناسب با هر حوزۀ خبررسانی، بیان می‌‌شود؛

۲. احکام منبع خبر که در دو سطح بایدهای دریافت خبر، صحت، حجیت، بلاغت و بایدهای انتشار خبر قابل‌تحلیل است؛

۳. احکام مخاطبان خبر که در سه سطح احکام ناظر به برخورد مخاطب با کالبد، صدق یا کذب خبر، احکام مربوط به تفسیر خبر و احکام مربوط به توزیع خبر از سوی مخاطب، قابل‌طرح است؛

۴. احکام فقهی شاغلان خبر که در سه سطح بایدهای عمومی شاغلان، ناظر به حوزه‌‌های دریافت، تحلیل و توزیع خبر، بایدهای مربوط به دریافت و تحلیل خبر و بایدهای مربوط به توزیع اصل خبر و اصول مربوط به آن قابل‌بیان است.

ایدۀولایت فقیه از ایدۀ ولایت فقه بر می‌‌آید و ولایتمندی فقه در گروی اهتمام به استنباط قوانین و احکام کلی همۀ عرصه‌‌های رشد و حیات فردی ـ اجتماعی است. بر بنیان ایدۀ ولایت فقه است که رکن تحلیلی نظریۀ جمهوری اسلامی یا مدنیت معاصر اسلامی دریافته می‌‌شود و جایگاه فقه رسانه در فضای مجازی و ولایتمندی این فقه در حوزۀ مدیریت اطلاعات و فرآیند اطلاعات آشکار می‌‌شود.