6:51 بعد از ظهر
14 آذر 1403

بازتعریف سلامت انسانی از چشم‌انداز قرآن‌شناخت آسیب‌شناسی فروکاهشی معنای زندگی

 

چکیده

سلامت عبارت است از: «برخورداری از آسایش کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه‌فقط نداشتن بیماری و نقص عضو». از سطح معمول، یعنی بهره‌­وری از ظرفیت­‌های فیزیکی و بیولوژیک تا بهره‌­وری و واشدگی حس هویت، یکتایی و شخصیت در سازگاری فرد با خویش تا بهنجاری مناسبات و شرایط اجتماعی، در گسترۀ معنایی وسیعی که موضوع دانش‌­های پزشکی، روان‌شناختی، جامعه‌­شناختی و روان‌کاوی است. در فصل بهداشت روان، الگوی حس سلامت کدام است و منظر قرآنی سلامت‌پژوهی چیست؟ این منظر باید بتواند آسیب‌­شناسی سلامت شخصیت را نیز فراگیرد. یک الگوی سلامت­‌پژوهی، الگوی آسیب­‌پژوهی سلامت شخصیت نیز هست.

قرآن حکیم، کتاب هدایت به معناداری (منظومۀ جامع چرایی­‌ها و چگونگی­‌های اصیل) بالغ زندگی است که تمامیت موقعیت‌­های زندگی را به سلام و سلامت دررساند. از چشم‌­انداز این ماهیت هدایت‌شناخت قرآن حکیم، وجه آسیبی بهداشت روان، با نمونه سؤالاتی روبه‌روست؛ مانند چرا در زندگی­‌های خویش به فروکاستگی و تباهی می‌­رسیم؟ چرا بعضی وقت­‌ها به «چه‌کنم، چه‌کنم»، می‌افتیم، بعضی وقت‌ها با کمترین تلنگر به زمین می‌خوریم؟ چرا برخی تن به انتحار و خودکشی می‌دهند؟ چرا بعضی آدم‌ها بد می‌شوند؟ چرا آمار طلاق زیاد و سن طلاق کم شده است؟ چرا بسیاری از آدم‌­ها کمتر همدیگر را دوست دارند و کمتر دغدغۀ حس خوشبختی یکدیگر را دارند؟ چرا برخی از مدعیان دین و آیین، کمتر دوست‌داشتنی شده‌اند؟ چه می‌شود آدمی به نقطه‌ای می‌رسد که بد باشد و بد‌بودن را بر خوب‌بودن ترجیح می‌دهد؟ چرا بعضی از ما در کوچک‌ترین حادثه­‌ها، زمین‌گیر می‌شویم و به بن‌بست می‌رسیم؟ چرا بسیاری از آدم‌هایی که حتی بهره‌های بیشتر دنیایی دارند، لزوماً خوشحال‌تر و خوشبخت‌­تر نیستند؟ این‌ها نمونه سؤالاتی هستند که در حوزۀ فروکاهشی معنی‌­داری زندگی با آن‌ها درگیریم.

در پاسخ به این سؤالات آسیب‌شناسانه، در آستانۀ قرآن حکیم، در حضور «سورۀ تبت»، «مسد» یا «ابولهب»، به «آسیب‌شناسی و ارزش‌­داوری بحران معنی زندگی» از منظر شیوۀ معنی‌بخشی زندگی، فهم چرایی‌ها و چگونگی‌های بی‌معنایی‌ها و فروکاهشی‌­های زندگی است. دست­یابی روشن‌بینانه به حس ناب خوشبختی در زندگی، حس عمیق‌شدن زندگی و حس موفقیت، در اولین مرحله نیازمند نقد آسیب­‌شناسانۀ بحران معنا و فروکاهشی شخصیت و زندگی است.

در راستای دستیابی به الگوی تحلیل آسیب‌شناسی بحران معناداری زندگی و فروکاهشی زندگی و از این چشم‌انداز گذار به نظریۀ معنی‌داری و اصول معنی‌درمانی زندگی، بهره­‌های برجسته در حوزۀ سلامت روان، در آستانۀ این سوره، از جمله عبارت‌اند از:

۱. دستیابی به تحلیلی قرآن­‌شناخت، از مفهوم «فروکاهشی شخصیت» و انحطاط انسانی و «فراآسیب‌های معنی‌داری زندگی» و سطوح تحلیلی آن؛

۲. الگوی گذار به زندگی سالم و معنی‌دار؛‌

۳. پی‌­ریزی مدخلی بر تحلیل آسیب‌شناختی زمینه‌ها و ریشه‌های بحران معنی‌داری در نمونه‌های کاربردی و کارگاهی؛

۴. گذار مقایسه­‌ای از فروکاهشی زندگی به اصول شیوۀ معنی­‌درمانی.

 

کلیدواژگان: سلامت، معنی‌­درمانی، روان‌شناسی کمال، سورۀ مسد، روان‌شناسی سلامت.

 

نویسندگان: احمد آکوچکیان، سمیرا عطایی.

منبع: همایش سلامت در پرتو قرآن کریم، ۱۳۹۳.