ساختار تحلیلی روش‌شناسی پیش‌رونده و پس‌روندۀ پردازش سامانۀ جامع علوم انسانی اسلامی

چکیده

فلسفۀ هنجارین الگوی دین‌­شناخت رشد ـ توسعه، یک مشرب و نحلۀ ­شناختی منجر به تجویزها و دستورالعمل‌هاست که در راستای مبانی نظری پیشنهادی آموزه‌­های دین، الگوی آرمانی و اهداف و اصول و روش‌های راهبردی فرآیند «تغییر ـ ترقی» را، رو به آرمان برگزیده به دست می‌دهد. یک فلسفۀ جامع هنجارین «تغییر ـ ترقی» و به­‌طور خاص فلسفۀ هنجارین «رشد ـ توسعه» در چارچوب الگوی روش‌شناختی و منطقی میان نظر تا عمل توسعه‌ای، نسبت مترابط برقرار می‌کند و به این قرار، گفتمان حکمت­‌بنیاد «رشد ـ توسعه» شکل می‌­گیرد و در متن آن، علوم انسانی اسلامی از حوزۀ نظر تا حوزۀ اقدام توسعه­‌ای راهبردی برمی‌­آید. نظریۀ پیشنهادی در این تحقیق، عزم تبیین ساختار تحلیلی روش‌شناسی پیش‌­رونده و پس‌­روندۀ پردازش سامانۀ جامع علوم انسانی اسلامی را به شرح زیر دارد:

۱. دو گزارۀ اخباری واقع‌نگر (factual) و انشایی یا هنجارین (شاید ـ بایدنگر) در چارچوب یک نظام قیاس عملی، در ترابط با یکدیگر تعریف می‌شوند؛

۲. مجموعۀ دو دسته گزاره‌های یادشده در قالب یک الگو و سامانۀ سیستمی معطوف به پردازش آرمان رشد، در سطوح هشت‌گانۀ نسبت با یکدیگر، کلیت الگوی «رشد ـ توسعه» هنجارین و به‌طور خاص دین‌شناختی را به دست می‌دهد و به این قرار تئوری نظام ولایت دانش یا «ولایت تفقه در دین»، یعنی الگوی اقتدار توسعه‌ای علم به دست می‌آید؛

۳. ساختار این سطوح به صورت قیاسی عملی ( Practical Syllogism) تنظیم شده است. این شکل از تحلیل و تنظیم، معضل منطقیِ «رابطۀ هست و باید» را که همواره در برابر فلسفه‌های هنجارین تغییر ـ ترقی قرار داشته است از پیش‌ برمی‌دارد. در قیاس عملی، مقدمات، علاوه بر گزاره یا گزاره‌های «است» شامل گزاره‌های حاوی «باید» نیز هست؛

۴. سطوح هشت‌‌گانۀ قیاس‌های عملی، به الگوی جامع راهبری رشد در سه لایۀ تحلیلی مبانی نظری تا الگوی مطلوب تا الگوی کاربردی توسعه می‌انجامد.

دستیابی به الگوی جامع علوم انسانی اسلامی پیشرفت (رشد ـ توسعه)نگر در گروی پردازش این ایدۀ روش‌شناختی است. نظریه‌ای در عرصۀ منطق و روش‌شناسی پژوهش تغییر (رشد ـ توسعه) در میان می‌آید تا چالش «نظر ـ عمل» در پردازش الگوی جامع علوم انسانی، راهکاری برای پاسخ یابد.

کلیدواژگان: فلسفۀ هنجارین رشد ـ توسعه، اندیشۀ ترقی، رشد، توسعه، تفقه در دین، گزاره‌های اخباری، گزاره‌های انشایی.

نویسندگان: احمد آکوچکیان، زهرا صفری.