4:35 بعد از ظهر
16 آذر 1403

سطوح علوم انسانی در سامانۀ قرآن‌شناخت اندیشه و الگوی مدیریت پیشرفت (رشد ـ توسعه)

 

چکیده

دین‌پژوهی معاصر و بازخوانی سامان معرفت‌شناخت معارف درون‌دینی، در طی فرآوری مدرنیتۀ (تازگی) درون‌­زای خویش به‌تدریج رهسپار بسامان­‌بری نظام جامع نظری ـ توسعه­‌ای علوم انسانی قرآن­‌بنیان شده است و در تحقق این مهم، دو نهاد نخبگی دانشی، یعنی حوزه­‌های علمیه و دانشگاه‌­های کشور و نیز نخبگان اندیشه‌­ای، در تدارک به‌تدریج خودآگاه‌تر بنیان‌­های معرفت‌­شناسی این جنبش درون­‌زا گردیده­‌اند. نظام جامع نظری ـ توسعه‌ای علوم انسانی در سامانۀ قرآن‌­شناخت الگوی مدیریت پیشرفت (رشد ـ توسعه) چیست و دارای چه ساختاری است؟

مقالۀ پیش ­رو در گذار از ماهیت معرفت‌شناخت علوم انسانی قرآن‌بنیان، به سامانۀ تحلیلی جامع‌­نگر در بازخوانی و بازسامانی نظام جامع علوم انسانی قرآن­‌بنیان در یک فرآیند روش­‌شناخت استنتاجی ـ استنباطی به‌مدد روش‌شناسی آمیختۀ کیفی ـ کمی و پیش‌رونده ـ بازخورنده، نظریه‌ای تازه در تبیین سامانۀ قرآن‌بنیان علوم انسانی، بر بنیان اندیشۀ قرآن‌­شناخت رشد ـ توسعه را به‌معرض نقد و داوری می‌آورد و در ذیل سه ساختار کلان معرفت‌شناخت، پیشرفت­‌شناخت و مدیریت­‌شناخت پیشنهاد می‌کند:

۱. تفکیک عرصه‌های ادراکی علوم انسانی جاری در قرآن کریم، به اعتبار دو منظومۀ ادراکی حقیقی (علوم انسانی نظری و تجربه‌پذیر) و اعتباری در دسترس مرسوم اهل‌نظر است؛

۲. اندیشۀ پیشرفت‌شناخت قرآنی، رکن معرفت‌شناخت علوم انسانی قرآن‌بنیان است و از آنجا که این علوم نسب از اندیشۀ قرآن‌شناخت راهبری به رشد می‌گیرند، سطوح تحلیلی آن در الگوی معیار قرآنی رشد، بازآفرینی معرفت‌شناخت می‌شوند، به این قرار سه سطح سازۀ جامع علوم انسانی قرآن‌­بنیان»، شامل علوم انسانی قرآن­‌بنیان پارادایمی، علوم انسانی قرآن­‌بنیان هنجارین و علوم انسانی قرآن­‌بنیان توسعه‌­ای است. نظام دانشی مزبور به‌مثابۀ بستر جریان علوم یادشده، نظام ادراکی مبنای سامانۀ سه‌وجهی الگوی راهبری تحول از تحلیل وضعیت مطلوب تا شناخت انتقادی ـ توصیفی وضعیت موجود تا الگوی عملی (اهداف عملیاتی تا سیاست­‌ها و راهبردها و برنامه‌های) توسعه را شکل می‌دهد؛

۳. علوم انسانی قرآن‌بنیان در نظام مدیریت دین‌شناخت پیشرفت ظرفیت جریان دارد و بر مدار کاربست سطوح تحلیلی علوم انسانی قرآن­‌بنیان، در فرآیند بازخوانی الگوی تفقه در دین‌بنیان مدیریت نظام ج.ا.ا. و نظام ولایت فقیه به اقتراح گذاشته می­‌شود.

علوم فراگیر همۀ این وجوه و لایه‌ها، علوم مبنای راهبری قرآن‌شناخت تحول هستند و به‌علت ظرفیت مزبور ولایت تدبیر (مدیریت دین­‌شناخت) دارند. در ادبیات قرآنی، جریان اندیشه‌ای مبنای نظام علوم انسانی، اندیشۀ قرآن‌شناخت رشد یا تفقه در دین (اندیشه دین­‌شناخت مدیریت پیشرفت) و نظام دانشی مبنا و جامع این علوم،‌ «حکمت» یا «فقه در دین» (دانش مدیریت دین­‌شناخت پیشرفت) نام­ دارد. نظریه‌ای تازه در تبیین سامانۀ قرآن‌بنیان علوم انسانی، بر بنیان اندیشۀ قرآن‌شناخت رشد ـ توسعه، اینک پیشنهاد می‌شود و در ذیل سه ساختار کلان پیشنهاد سامان‌­یابی آن می‌شود:

اول: اندیشۀ پیشرفت‌­شناخت قرآنی، رکن معرفت­‌شناخت علوم انسانی قرآن­‌بنیان؛

دوم: سطوح تحلیلی علوم انسانی در الگوی معیار قرآنی رشد؛

سوم: جریان علوم انسانی در نظام مدیریت قرآن‌­شناخت.

 

کلیدواژگان: اندیشۀ پیشرفت­، علوم انسانی قرآن‌بنیان، سورۀ حدید، ساختار علوم انسانی، سازوکارهای مدیریت دین­‌شناخت پیشرفت (ولایت فقیه).

 

نویسندگان: احمد آکوچکیان، مرضیه بخشی.

منبع: همایش ملی علوم انسانی قرآن‌بنیان چیستی، چرایی و چگونگی، ۱۳۹۵.