فرهنگ و کانون انسان‌شناخت آن

اندیشۀ هنر با کدامین عیارها و شاخصه‌‌ها حکمت هنر است؟ مشرب مرسوم مزدوج یونانی ـ مسلمانی، در مثل تفکر سنت‌‌گرایان مسلمان (مانند سید حسین نصر، تیتوس بورکهارت، رنه گنون، فریتیوف شوآن در آثار خویش، با عنوان عمومی حکمت هنر)، مبتنی بر هستی‌‌شناسی مزدوج خویشْ شاخصه‌‌هایی را در میان می‌‌آورند. برخی نوپدیدگان اندیشۀ اگزیستانسیال (چونان هایدگر و دکتر احمد آکوچکیان در جمع هم‌پژوهان گروه پژوهشی علوم انسانی، گروه پژوهش تفسیری و گروه پژوهشی تحقیق و توسعه و مطالعات مبنا، در تحلیل فرهنگ و کانون انسان‌شناخت آن خاطرنشان کرد: «فرهنگ» مجموعۀ بینش‌‌ها، ارزش‌‌ها، هنجارها، کالبدها و نمادهای حاکم بر زندگی اجتماعی است که جامعه، چه به‌صورت ناخودآگاه و چه از طریق نظام آموزشی، به‌عنوان الگوی مبنای زندگی خویش برمی‌‌گزیند. مدیریت راهبردی فرهنگی و در راستای آن، مهندسی فرهنگی جامعۀ هدفْ درست درمقابل آنچه در عصر جاهلیتْ مؤثر بر ذهنیت امثال ابولهب و زمینۀ شکل‌‌گیری چنین شخصیت‌‌هایی است می‌‌تواند تأثیر کارآمد خویش را در بهینه‌‌سازی آحاد انسانی جامعۀ دینی داشته باشد. ازهمین‌روست که دو فرایند جامعه‌‌سازی و جامعه‌‌پردازی فرهنگی در الگوی مهندسی فرهنگی جامعۀ دینی ملحوظ نظر است و دقیقاً به همین دلیل است که فرهنگ نه به‌مثابۀ موضوع الگوی پیشرفت، بلکه به‌مثابۀ رویکرد مدیریت فرایند پیشرفت در نقشۀ جامع مهندسی فرهنگی دیده می‌‌شود.

در نقطۀ کانونی این نگره و رویکرد فرهنگی و در فصل انسان‌‌شناخت آن، سورۀ «کوثر» به‌نوبۀ‌خود در مفهوم مخالف «تَبَّتْ یدَا»، «مَا أَغْنَى عَنْهُ» و «إمْرَأَتُه»، به دو عامل برجستۀ «رویکردهای فراانگیزشی: فَصَلِّ» و «ایثار و گذشت» تکملۀ بایسته زده است. ابولهب محروم از کوثر است، از‌این‌رو «أبتَر» است. «أبتَر» توصیف تباب خودی و شخصیت فروکاستۀ ابولهب است.  ایرانی این مشرب، مانند بابک احمدی) نیز به همین قرار شاخصه‌‌هایی را فهرست می‌‌کنند. برخی مشرب‌‌های تفکیکی (چونان محمدرضا حکیمی) نیز به‌نوبۀخود اگرچه به تصریح نیاورده‌‌اند اما برآن هستند که بی‌‌نیاز از نسبت‌‌داری با عقلانیت و آموزه‌‌های بشری و تنها با مراجعه به کتاب و سنت می‌‌توان به آن حکمت بالغه دست‌‌یافت و شاخصه‌‌هایی را نیز درمیان ‌‌آورده‌‌اند.