فروکاهشی سبک زندگی با سورۀ مسد

كتاب تفسیری فروكاهشی سبک زندگی از مجموعه تفسیر رشدْ به سفارش مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) از سوی انتشارات بنیاد اندیشۀ دینی و مطالعات توسعه در سال 1393 جامۀ نشر پوشیده و در دسترس اهل‌نظر و تجربت‌اندیشی قرار گرفته است.

تفسیر ترتیبی و تنزیلی قرآن کریم در آستانۀ بازخوانی معرفت‌شناختی قرار گرفته است. تفسیر ترتیبیْ تبیین مدل مفهومی الگوی رشد و تفسیر تنزیلی، تبیین مدل عملیاتی، برنامه‌ای و تحقیق و توسعه‌ای الگوی قرآن‌شناخت پیشرفت تلقی می‌شود. در نقطۀ کانونی مدل مفهومی الگوی رشد، الگوی سبک زندگی حاضر است و تبیین فصل آسیب‌شناختی آن در تفسیر سورۀ مسد موضوع نظر است. این سوره منشور «آسیب‌شناسی و ارزش‌داوریِ بحران معنی زندگی» از منظر شیوۀ معنی‌بخشی زندگی، فهم چرایی‌ها و چگونگی‌های بی‌معنایی‌ها و فروکاهشی‌های زندگی و به‌طور خاص و در علت اصیل آن، فروکاهشی شخصیت است.

سورۀ مسد می‌آموزد که وجه بیرونی الگوی رشد و به این قرار، وجه آسیبی فروکاهشی سبک زندگیْ محرومیت از ظرفیت‌ها و منابعِ در اختیار تدبیر زندگی است و در زیرساز آن، بحران مدیریت خود جای دارد. انسان‌ از خویش فروکاسته و محروم از حس نیک­‌بختیْ ناتوان در تدبیر موفق ظرفیت‌های زندگی خویش هستند. این‌چنین انسان و زندگی فروکاسته‌ای در فصل مناسبات اجتماعی خویش ازجمله با نزدیک‌ترین خویشان نیز به ابتذال می‌­رسد. این آموزۀ مبنا می‌تواند چشم‌انداز خودویژه‌ای از حوزۀ روان‌شناسی معنی‌داری و مشاوره را  به دست دهد و در فصل آسیب‌شناسی نظریۀ هنر هم به کار گرفته شود.

سورۀ مسد صدودهمین عضو نظام‌وارۀ منظومۀ کتاب حکیم در شرح بر سورۀ حمد و تفصیل موضوعی و نظام‌وارۀ آموزه‌های آن است که جایگاه شایستۀ آن، در نظام دانشی ـ زیستی آموزه‌های قرآنی و پژوهش تفسیری، اهمیت و ضرورت پژوهش دربارۀ آن را برای اهل‌نظر مبرهن می‌­سازد. برخی از این نکته‌های توضیحی در تبیین اهمیت و ضرورت این پژوهش این‌که:

1. پردازش نظریۀ «سبک زندگی» و در کانون آن، نظریۀ «معنی‌داری زندگی» یک پژوهش راهبردی برای انسان­‌شناسی معاصر و بر همین منوال، فصلی راهبردی از حوزۀ دین‌­پژوهی است. اهمیت اهتمام به پردازش فصل نظام تربیت قرآنی و اوصیایی فراخوان به اهمیت پژوهش معنی‌داری زندگی است که تبیین وجه فراآسیبی این دو سطح تجربۀ زیستی‌ را نیز ناگزیر می‌سازد؛

2. مضمون‌سازی حوزۀ علوم اسلامی ـ انسانی، ازجمله در سه رشتۀ برجستۀ روان‌شناسی تربیتی، روان‌­شناسی مشاوره و روان‌شناسی معنی‌داری، با آموزه‌های قرآنی و اوصیایی، چه در ساختار و چه در محتوای نظر، ما را نیازمند پژوهش دربارۀ وجه آسیبی زندگی و شخصیت انسانی می‌سازد؛

3. موضوع فروکاهشی شخصیت، شربختی و بدزیستی در زندگی، یک چالش جدی محتمل پیش‌روی همۀ آدمیان است. تحلیل این چالش و راهکارگزینی تبدیل این بحرانْ یک ضرورت روشن و معین است؛

4. و نیز این‌که، شخصیت‌شناسی گروه «مغضوبین» در سورۀ حمد ما را نیازمند پژوهش به مثل سورۀ مسد می‌­سازد. فهم تمامیت سورۀ حمد از منظر آسیب‌شناسی شخصیت مغضوبین یک ضرورت متمم است.

كتاب در قطع رقعی چاپ شده و به‌تناسب آموزه‌های سوره، در شش بخش سامان‌گرفته است:

1. بخش اول: شناخت­‌های آغازین در رأی برگزیده؛

2. بخش دوم: فروکاهشی سبک زندگی؛

3. بخش سوم: فراآسیب‌شناسی رشد ـ ‌توسعۀ انسانی در روان‌شناسی و انسان‌شناسی توسعه؛

4. بخش چهارم: گذار از فروکاهشی به فراروندگی خود و معنای زندگی؛

5. بخش پنجم: جریان سورۀ مسد در نظام جامع تولید علم (رشته‌ها و دروس علوم انسانی)؛

6. بخش ششم: از سورۀ مسد به «نظریۀ هنر و تجربۀ هنری».