به گزارش گروه پژوهش فقه مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، استاد احمد آکوچکیان مؤلف کتاب «مبانی فقه هنر» در نشستی که بهمنظور پیشبرد این پروژه برگزار گردید، گفت: اندیشه، پس از تحقق، تاریخی میشود. فکر در برابر پرسشهای تازهای قرار میگیرد و در تکاپوی پاسخ به آنها، با استخراج از انبانۀ دانش و تاریخ معرفتِ در اختیار و بهمدد روششناسی برگزیده و در بسط مرزهای دانش، به پاسخ آن پرسشها میپردازد.
آکوچکیان تأکید داشت: در این میانه، عقل با سنجش مستمر پرسشهای یادشده، به تحلیل و پاسخ به آن و داوری دربارۀ آن پرسش و پاسخ، در مقایسه با دیگر پرسشها و پاسخها پرداخته و اعتبار و رَوایی آنها را به نقد مینشیند. پاسخها بههمراه پرسشها، سازماندهی میشوند و اینگونه، «دانش» سر برمیآورد و در جغرافیا و تاریخ معرفت، جایگیر میشود. دورهای پس از دورهای میآید و تاریخ دانش، فربهی بیشتری مییابد. به این قرار، جنس و جهتگیری تولید علم، بنیان دانشی جهتگیری تحول تمدنی و دورههای مترتب بر آن را رقم میزند و بدینسان، «دانش تمدنی» شکل میگیرد. بهعبارت دیگر، نظام ملی تولید دانش در آستانۀ یک دگردیسی معرفتشناختی قرار گرفته است.
وی افزود: «دانش رشد ـ توسعهای و تمدنی» دانش معطوف به جریان تغییر و تدبیر تحول با ملاحظۀ نقطهاثر تاریخی و تأثیرگذار در نحوۀ گذار تاریخی یک جامعه است. اندیشۀ دینی و جریان اجتهادی روشمند آن، در همین الگوی دانش تمدنی، جایگاه توسعهای ـ تمدنی خویش را مییابد. در مثل تاریخ علم نیز میتوان در ایران پس از اسلام، این مقوله و فرآیند را از چشمانداز معرفتشناسی پسینی تحلیل کرد که به چه میزان و در چه برههای کارمایۀ خلاق تحول تمدنی جهان ایرانی بوده است.