ولایت فقیه، در چشم‌انداز سطوح تحلیلی نظام مدیریت دین‌شناخت پیشرفت

چکیده

جنبش معرفت­‌شناختی پرداخت زیرساز اندیشه‌­ای الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، رو به سومین دورۀ تمدنی جهان ایرانی ـ اسلامی و مدرنیتۀ درون‌زای آن، در حال شکل­‌گیری است که وجه برآیندی آن در یک سطح، پردازش اندیشۀ هنجارین رشد (الگوی اندیشۀ فراتاریخی و دین­‌شناخت گذار به وضعیت مطلوب تصویری در آموزه­‌های قرآنی ـ اوصیایی) و در سطح دیگر، پردازش اندیشۀ برنامه‌­ای و تحقیق و توسعه‌­ای مستند به سطح و نظام اندیشه­‌ای رشد است. بدین‌سان مقولۀ پیشرفت و به‌تبع آن اندیشۀ پیشرفت، معطوف به دو مقولۀ «ارزشی ـ هنجارین» و «کاربردی و برنامه‌­ای»، یعنی «رشد» و «توسعه» است. تحقق ولایتمندی اندیشۀ دین­‌شناخت پیشرفت و به این قرار الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت یا تحقق «نظام ولایت فقیه»، وام­‌دار این اهتمام دووجهی در نظام مدیریت دین­‌شناخت رشد ـ توسعه است. الگو و چارچوبۀ این اهتمام روش‌­شناخت، بر بنیان اندیشۀ دین­‌شناخت پیشرفت، در گذار اکمالی روش­‌شناخت از نظریه­‌های پیشین ولایت فقیه و  مدیریت راهبردی، به سطح نظریه‌­ای بسامان‌تر، سره و استنادی­‌تر و کارآمدتر در راهبری به موج سوم تمدنی جهان معاصر اسلامی ـ ایرانی کدام است؟

تحقیق به‌مدد روش­‌شناسی پیش‌­رونده (منطق پردازش مدل مفهومی الگو)  و بازخورندۀ (منطق گذار از تجربیات اقدامی نظام به مبانی نظری) پیشرفت و دو منطق استنتاجی (قیاسی ـ پسااستقرایی) و استنباطی (اصول فقه جامع) در ادامۀ سه نگاشتۀ پیشین این قلم در «کنفرانس دوم و سوم الگو»، با تحلیل شش جزء ساختاری و کلیت گزاره­‌ای یک نظریۀ جامع مدیریت تغییر مبتنی بر بازخوانی مبانی معرفت‌­شناختی اندیشه و الگوی پیشرفت و متأثر از اصول خودویژه‌­ساز الگوی قرآن­‌شناخت رشد ـ توسعه (در مثل آموزۀ آیۀ ۲۵ سورۀ حدید) نظریۀ برگزیدۀ خویش را در یک سامانۀ شش‌وجهی (نگاشتی) در قالب قرائت تازه‌­ای از نظریۀ «ولایت فقیه» برآیندگیری می‌­نماید:

۱. نگاشت ادراکی: اندیشه و دانش مبنای ولایتمند تغییر و مدیریت پیشرفت، در بازخوانی بنیان معرفت‌­شناختی آن، تفقه در دین یا حکمت قرآنی ـ اوصیایی است و فقه در احکام عضو منظومه­‌ای این فقه جامع اجتهادی دیده می‌­شود؛

۲. نگاشت آینده‌­نگار راهبردی: مدیریت فرآیند پیشرفت در راستای فلسفۀ ختم نبوت و فلسفۀ مهدویت و غیبت، در عرصۀ گذار از مبانی نظری الگو به سطوح کاربردی، به «مدیریت راهبردی آینده­‌نگار»، تعریف تخصصی می‌­شود؛

۳. نگاشت نهادی: سطوح نهادی نظام ولایت تفقه در دین­‌بنیان (نگاشت نهادی) از تقلیل به رأس هرم راهبردی نظام فراتر رفته و در ساختار پنج‌وجهی سامانۀ جامع مدیریت دین­‌شناخت پیشرفت، تفصیل نظری و کاربردی اقتداربخش می­‌یابد؛

۴. نگاشت فرهنگی: رویکرد عام یا  فرآیند حاکم بر مدیریت سازمان به مدیریت فرهنگی نظام ارجاع می­‌شود تا نگاشت نهادی خودویژۀ نظام، به وصف درون‌زای ولایت اولیایی، تبیین و متحقق شود؛

۵. نگاشت مسیر: سازوکارهای ایجادکنندۀ پیشرفت، گذار از نظر به اقدام و اقتدار توسعه‌­ای در فرآیندی از نقشۀ جامع علم، به نقشۀ جامع علمی بازتحلیل می­‌شود. منطق گذار از نظر (با تأکید بر مبانی نظری و پارادایمی) به اقدام توسعه‌­ای، در این مرحله مبرهن می‌­شود؛

۶. نگاشت گزاره‌ای: در جمع­‌بندی تفصیلی نگاشت‌­های نوپدید، کلیت نظریۀ پیشنهادی، در چهار وجه فاعلی، فعلی، مفعولی و قیدی گزارشی نظام­‌واره می‌­شود.

سرجمع و بهرۀ برجستۀ این شش نگاشت بازتفسیری نظریه و نظام ولایت فقیه، با نظر به وجه مقتضیاتی عصر جمهوری اسلامی ایران، به بازشناسی فاعلان اقتضایی نظام ولایت فقیه در توزیع نهاد ـ فرآیند، سازمان­‌دهی دو سامانۀ ملی پیشرفت و دیدبانی ارتباطات درون و بیرون (وضع گفتمانی) سامانه تعریف و آشکار می‌­گردد.

کلیدواژگان: اندیشۀ دین­‌شناخت پیشرفت، ولایت فقیه، مدیریت راهبردی آینده‌­نگار، تفقه در دین.

نویسندگان: احمد آکوچکیان و مرضیه بخشی.

منبع: چهارمین همایش مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ۱۳۹۴.