آینده‌نگاری؛ فراتر از برنامه‌ریزی، راهی به‌سوی معماری تحول راهبردی

در ادامۀ برنامه‌های تحلیلی و اندیشه‌محور مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، نشستی علمی‌ با تمرکز بر «بازخوانی نقش آینده‌نگاری در فرایندهای راهبردی و تصمیم‌سازی کلان» برگزار شد. این نشست به همت اعضای گروه پژوهش تحقیق و توسعه و مطالعات راهبردی و با مشارکت فعال گروه پژوهش علوم انسانی و بینارشته‌ای، با راهبری علمی دکتر احمد آکوچکیان، در فضایی تحلیلی و گفت‌وگومحور برگزار شد.

در این جلسه، دیدگاه‌های متنوعی دربارۀ جایگاه آینده‌نگاری در مدیریت راهبردی ارائه شد و سخن اصلی حول این محور شکل گرفت که آینده‌نگاری صرفاً بخشی مقدماتی در ساختار برنامه‌ریزی نیست، بلکه خود دارای ماهیت دانشی و روش‌شناختی مستقل و اثرگذار در عرصۀ سیاست‌گذاری کلان است.

آکوچکیان دراین‌باره گفت: «آینده‌نگاری راهی برای پر کردن خلأ میان تفکر تحلیلی و تفکر خلاق در برنامه‌ریزی راهبردی است. به تعبیر کوسا، این عرصه نه در دل مدیریت صرف، که در لایه‌ای عمیق‌تر از طراحی دانشی و تشخیص مسیرهای نوآورانه برای تصمیم‌سازی معنا پیدا می‌کند.»

در بخش دیگری از این نشست، ویژگی مشارکتی آینده‌نگاری به‌عنوان مزیت کلیدی آن در مقایسه با نگرش‌های محدودتر تحلیل شد. در این راستا، آکوچکیان تصریح کرد: «مردم، صاحبان تجربه، نخبگان و اندیشمندان، باید در این گفت‌وگوی آینده‌نگر مشارکت فعال داشته باشند. تنها از رهگذر همین همگرایی است که می‌توان افق‌های تصمیم‌سازی را به‌سمت الگوهای بومی، خلاق و واقعی سوق داد.»

در پایان این جلسه، پیشنهادهایی برای طراحی بسته‌های سیاست‌پژوهی در حوزه‌های دانش‌بنیان با تکیه بر رویکرد آینده‌نگاری ارائه شد. مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) در این مسیر صرفاً به‌دنبال پیش‌بینی آینده نیست، بلکه در پی معماری آگاهانۀ آن برمبنای شبکه‌سازی دانشی، گفت‌وگوی راهبردی و خلاقیت مسئله‌محور است. «آینده» از جنس ساختن است، نه فقط دیدن!