«ارتباط به‌مثابۀ کنش»: بازاندیشی در نسبت زبان، گفتمان و فرایند تغییر اجتماعی

 در ادامۀ سلسله نشست‌های تخصصی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، این‌بار دو گروه پژوهشی «پژوهش علوم انسانی و بینارشته‌ای» و «پژوهش گفتمان و هنر»، در نشستی مشترک به بررسی و تحلیل «مدل ارتباطی کنش پیشرفت» پرداختند. این جلسه با حضور اعضای ارشد پژوهشی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) برگزار گردید.

در این نشست، با تمرکز بر «ارتباط به‌عنوان بخشی از واقعیت کنش تغییر» ساختارها و سازوکارهای هماهنگی میان فاعلان تغییر اجتماعی بازخوانی شد. دکتر آکوچکیان با اشاره به نقش بنیادین زبان در بستر کنش پیشرفت اظهار داشت: «زبانْ وسیلۀ نوعی از ارتباط است که در خدمت فهم متقابل و فضای گفتمانی حاکم بر فاعلان تغییر قرار دارد، هرچند که کنشگران در بحبوحۀ فرایند فهم متقابلْ در تکاپوی تحقق مقاصد برگزیدۀ خویش‌اند.»

این مدل ارتباطی بر این اصل استوار است که هرچند «واقعیت ارتباط» با «کنش تغییر» یکی نیست، اما جزئی جدایی‌ناپذیر از آن است و در بستری از تعاملات و تفسیرهای مشترک پدید می‌یابد. به تعبیر دکتر آکوچکیان: «دستاوردهای تفسیری که فرایندهای همیاری بر آن‌ها پایه‌گذاری می‌شود نمایشگر مکانیسم‌هایی برای هماهنگ کردن کنش تغییر هستند.»

شرکت‌کنندگان در این نشست، مصادیق مختلف این هماهنگی را در سه سطح مورد تحلیل قرار دادند:

1.محاسبات فایده‌جویانه و عقلانیت راهبردی در کنش هدفمند؛

2.وفاق اجتماعی بر سر هنجارها و سنت‌های فرهنگی برگزیده؛

3.و تحقق فهم مشترک در فرایندهای همیاری.

این نشست نشان داد که مدل ارتباطی کنش پیشرفت درک تازه‌ای از هماهنگی اجتماعی ارائه می‌دهد، نه صرفاً به‌عنوان محصول توافق، بلکه به‌مثابۀ فرایندی زنده و پویا از تفسیر، تفاهم و هم‌پیمانی برای پیشرفت.

آکوچکیان در جمع‌بند مباحث این نشست گفت: «مدل ارتباطی کنش پیشرفتْ بازتعریفی نوآورانه از نسبت زبان، کنش و گفتمان در ساختار اجتماعی است. درک سازوکارهای این مدل نه‌تنها به نظریه‌پردازی گفتمان تغییر کمک می‌کند، بلکه می‌تواند نقشۀ راهی برای هماهنگ‌سازی فاعلان متکثر در مسیر تحولات تمدنی آینده باشد.»

نشست اخیر نمونۀ موفقی از تعامل مفهومی میان زبان، فهم و کنش، در افق حکمت و راهبرد بود.