اصول رخداد تاریخی اندیشه و نظریۀ مبنای پیشرفت تا جهان معاصری

گسترۀ حضور دانش‌‌بنیان راهبری تحقیق و توسعۀ نظام، دکترین تحقیق و توسعۀ ملی با سه مدخل نقشۀ آموزش و پروش، نقشۀ جامع علم و نقشۀ مهندسی فرهنگی است. حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد آکوچکیان در جمع هم‌پژوهان گروه پژوهش‌های نظری و تحقیقات مبنا پس‌از بیان این مطلب تصریح کرد: ورود به سطح عالی مدیریت راهبردی نظام از مجرای نقشۀ جامع علم است.

وی در ادامه به تبیین فرایند گذار به این نظریه اشاره کرد و گفت این فرایند را در پنج دستۀ زیر طبقه‌بندی کرد:

1.در فصل مشترک حوزه‌های شناختی و اندیشه‌ای، اندیشۀ ترقی در دورۀ معاصر شناسایی می‌شود؛

2.جنبش اول معرفت‌شناختی اروپا در دورۀ معاصر دیده می‌شود. مجموعۀ رخدادهای اجتماعی، جنبش دین‌پیرایی یا پروتستانیسم، ظهور عقلانیت و اومانیسم، پسامدرنیسم اروپایی و میدانداری اندیشه در تدبیر حیات و تغییر، مؤلفه‌های اصلی این شکل‌گیری و برآمدگی است. این تجربۀ خودویژه در فضای اندیشه‌ای و گفتمانی اروپای آن دورهْ تاریخ خودویژۀ فکر ترقی برای آن اقلیم را رقم می‌زند که لزوماً این همان با تاریخ تطور فکر ترقی در جهان‌های دیگر چون جهان اسلامی ـ ایرانی نیست؛‌

3.گفتمان تکامل حیات روان‌‌شناختی و علم‌الاجتماعی نتوانست ماندگاری کافی در تاریخ علم بیابد و تئوری‌‌پردازی تازه‌تری مثل نوداروینی و نظریه‌های نوترکیبی، روش‌شناسی‌های تازه‌ای را اقتضا می‌کرد که با روش‌‌شناسی پوزیتویستی و آمپریستی اُپارینی و آیلین سگالی و در اوج آن، ماتریالیسم دیالکتیکی جواب نمی‌داد. گفتمان توسعه با افول آکادمیک و سپس ‌فرهنگی و سپس ‌سیاسیِ گفتمان تکامل در قرائت‌های سه‌‌گانۀ اقتصادی، انسانی و پایدار و دانایی‌محور، دوران دگردیسی خویش را طی کرد. امروز عرصه‌های برجستۀ جهانی و حتی عرصۀ زیست‌‌شناسی وارد مقولۀ زیست‌شناسی فرهنگی‌ شده و با رویکردهای مهندسی ژنتیک، جنبه و سامانۀ توسعه‌ای یافته است؛

4.تاریخ اندیشۀ ترقی در ایران فرایند علی اندیشۀ ‌ترقی از دورۀ پیش‌از اسلام در خرد ایران باستان تا اندیشۀ اسلامی و نیز مسلمانی تحول از دورۀ تمدنی آغازین دو سده‌ای پس‌از ظهور اسلام تا دوره‌‌های شکوفایی و حضیض متناوب تمدنی جامعۀ ایرانی و دورۀ معاصر قرائت تمدنی از اندیشۀ ترقی را به دست می‌دهد؛

5.از این تجربۀ اندیشه‌ای، رهسپار فهم درون‌‌زای فکر ترقی‌ شده و از درون سنت اندیشۀ دین‌شناختی تحول، گفتمان تفقه‌ در دین برمی‌آید. تفقه ‌در دین فهمی معرفت‌شناختی از تغییر در بستر آموزه‌های دیانت محمدی است که رهسپار تفسیر و تدبیر تغییر می‌گردد.

وی در پایان این نشست اذعان کرد: اساس این نگرشْ نگرۀ آیه‌ای است که جهان «من» و «جز من» به‌عنوان «آیه» در دیدۀ تفسیری می‌‌آید. تفقه در دینْ گفتمان مبنای ورود به اندیشۀ دورن‌‌زای ترقی در جهان اسلامی است.