اقسام اجتهاد در نگاه دانش‌‌بنیان رشد

نشست تخصصی «اقسام اجتهاد در نگاه دانش‌‌بنیان رشد» با حضور اعضای گروه پژوهش‌های نظری و مطالعات مبنا و گروه پژوهش تحقیق و توسعه و مطالعات راهبردی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) برگزار شد. این نشست علمی، با راهبری حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر احمد آکوچکیان، به تحلیل و بررسی ابعاد مختلف اجتهاد و نقش آن در توسعۀ دینی و علمی و هم‌چنین روش‌های پژوهشی اجتهادی در راستای پیشرفت اسلامی ـ ایرانی اختصاص داشت.

در این نشست، محوریت اصلی بر تفقه در دین به‌عنوان فرایند پژوهشی مستند و روشمند در راستای سازگاری اصول دینی با تحولات و پدیده‌های جدید بود. دکتر آکوچکیان ضمن تأکید بر اهمیت این فرایند در نظریه‌پردازی‌های پژوهش‌های دینی به بررسی چگونگی نقش اجتهاد در ارتقای پژوهش‌های توسعه‌ای و هم‌راستایی آن با اصول اسلامی پرداخت.

در نشست مزبور، شش نوع اجتهاد مورد بررسی قرار گرفت که به شرح زیر است:

1.اجتهاد نظری: پژوهش‌های مستند به منابع برای شناخت اصول و مبانی معرفتی و اعتقادی؛

2.اجتهاد اصولی: پژوهش برای شناخت دلیل و حجت به‌منظور دستیابی به حکم و مستندات در مواجهه با رویدادهای جدید؛

3.اجتهاد فقهی (فقه در احکام): پژوهش برای شناخت حکم شرعی روابط رفتاری و استنباط اصول از مبانی اصلی؛

4.اجتهاد تفریعی و تطبیقی: پژوهش برای شناخت فروع و مصادیق قوانین کلی و ارتباط آن‌ها با اصول بنیادین؛

5.اجتهاد عملی: پژوهش برای تعیین مطابقت عمل انجام‌شده با آنچه به‌طور دینی به فرد امر شده است؛

6.پژوهش توسعه‌ای: پژوهش مستند به فرایندهای اجتهادی پیشین در راستای آموزه‌های دینی، برای هدایت پدیدارهای انسانی به‌سوی آرمان‌های برگزیده و تدوین نظام اهداف عملیاتی، سیاست‌ها و راهبردها.

در این جلسه، گفتمان اجتهادی به‌عنوان مبنای پیشرفت و ترقی اسلامی ـ ایرانی مورد تحلیل قرار گرفت و تأکید شد که «تفقه در دین» به‌عنوان بنیان اندیشۀ دین‌شناخت پیشرفت و بنیان دانشی تحقیق و توسعه می‌تواند در راستای شکل‌دهی به نظریه‌های دولت دینی و تحقق ولایت فقیه، نقش کلیدی ایفا ‌کند.

در پایان، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر آکوچکیان ضمن تشریح مفهوم «ولایت فقه دین» در چارچوب تدبیر دین‌شناخت پیشرفت و گفتمان‌های توسعه‌ای جدید به اهمیت آن در مسیر تحقق پیشرفت علمی و دینی تأکید کرد و از پژوهشگران خواست تا در پیوند مستمر بین اجتهاد جامع و پژوهش‌های توسعه‌ای گام بردارند.

این نشست تخصصی در راستای تقویت گفتمان‌های علمی و دینی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) و ارتقای ظرفیت‌های پژوهشی و راهبردی برگزار شد و به‌عنوان گامی مهم درجهت توسعۀ پایدار اسلامی ـ ایرانی ارزیابی گردید.