سورۀ بقره، جامعترین نمونۀ سامان ترتیبی و تنزیلی قرآن کریم است. نزول سوره از حدود سال هشت بعثت آغاز و تا میانۀ عصر هجرت (سال ۶ تا ۸ هجری) ادامه دارد و بهموازات آن، نمونهسورههایی چون سورۀ انفال در سامان نزولی قرآن کریم و وثیقۀ مدینه در سنت حدیثی و اقدامی رسول اکرم (ص) نازل و تدوین شده است. در این سوره شاهد تنوع عرصههای عینی تاریخی و موقعیتی و بهتعبیری میدان ظهور و حضور مقولۀ زمان تاریخی هستیم.
ایدۀ نظام تنزیل، فرآورندۀ نظریۀ آیندهنگار خودویژهای است که در نمونهسورۀ بقره میتوان فرازهای استنادی آن را دریافت و بازخوانی مستمری داشت.
کوتاه آنکه با مثل سورۀ بقره، همۀ ۲۸۶ آیه در سامان ترتیبی و توقیفی، مستند مفهومی و دانش بنیان و تفسیری گامهای تنزیلی سوره هستند. بهتعبیری دیگر، تفسیر هر برش موقعیتی سوره، در پرتو آن سامان جامع ترتیبی، هویت و جایگاه در مدل عمل مییابد.