الگوی درون‌زای قرآن‌شناخت پیشرفت با سورۀ حدید

چکیده

طراحی «الگوی اسلامی پیشرفت» به‌تناسب مقتضیات هر زیست بومی، چونان جهان ایرانی، در گروی استنباط الگوی قرآن‌شناخت رشد ـ توسعه و راهبری همۀ عرصه‌­های حیات و تغییر است. مستند به این نگره و الگوی مبنا، می‌­توان رهسپار عرصه­‌های مختلف مدیریت حیات مانند حوزۀ تعلیم‌وتربیت اقتصاد، اخلاق، سیاست، سلامت و بهداشت، فرهنگ و مانند آن شد. در تحقق این مهم، یک الگوی جامع پیشرفت از جمله در فضای اندیشه و گفتمان اسلامی دارای دو سطح تحلیلی نظریه‌­ای کل به جزء است. مکتب قرآنی رشد ـ توسعه، سند مبنای این دو سطح تحلیلی را به دست­ می‌­دهد:

۱. در لایۀ مبنا و در مرکز منظومۀ نظریۀ جامع پیشرفت، نظریۀ مبنای پیشرفت دانش‌بنیان و در ادبیات خاص اسلامی «اندیشه و نظریۀ پیشرفت حکمت(تفقه دردین)بنیان»؛

۲. و مبتنی بر نظریۀ مبنا، نظریه­‌های زیرمجموعه­‌ای پیشرفت (رشد ـ توسعه) به‌صورت پیوسته منظومه­‌ای همچون نظریه و الگوی پیشرفت فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، امنیتی و دفاعی.

منظومه نظریه­‌های رشد، شامل این دو لایۀ تحلیل است. سؤال اصلی این پژوهش ناظر به لایۀ اول است که مکتب و به این قرار الگوی قرآنی مبنای پیشرفت (رشد ـ توسعۀ) جامع‌­نگر چیست؟

از نمونه رویکرد پژوهش سامانه‌ای ـ موضوعی سوره‌ها در تفصیل‌بخشی الگوی جامع قرآن‌شناخت هدایت به رشد، به‌مدد روش‌­شناسی استنباط و روش‌­شناسی پیش‌رونده و بازخورندۀ تفسیر پیشرفت، گزارشی فشرده از پژوهش تفصیلی تفسیری «سوره حدید»، در دستور این مقالۀ تفسیری است؛ سوره‌ای با هر دو خصلت برجستۀ سوره‌­های مکی ـ مدنی و چون سوره‌های دیگر قرآن کریم، به‌مثابۀ منبع و مستند نظام کلان تحقیق قرآنی (رشدی ـ توسعه‌ای).  این پژوهش بر آن است که نظریۀ مبنای یادشده با سورۀ حدید در دسترس قرار می‌­گیرد تا بر این مبنا رهسپار پردازش راهبردهای عملیاتی مشخصی جهت تحقق آرمان‌­های رشدنگر قرآنی و از جمله عدالت و قسط قرآنی، در مدنیت و عرصه‌­­های تخصصی مدیریت پیشرفت و نظام ولایت فقه در دین (دانش جامع‌­نگر پیشرفت) جامعۀ هدف گردید.

تبیین نظریه قرآن‌شناخت هدایت راهبردی به رشد به‌مثابۀ فصل هنجارین نظریه و الگوی پیشرفت و فلسفۀ بعثت انبیایی در فضای مدنیت معاصری جامعۀ هدف و از جمله جهان معاصر و پیش روی ایرانی، به‌مدد سورۀ حدید با سامانۀ تحلیلی زیر در این سوره، دریافته می­‌شود:

۱. ساختار عمومی یک الگوی جامع‌نگر رشد، با محوریت آیات ۱ تا ۲۴ سوره در سه سطح تحلیلی مبانی نظری تا الگوی وضعیت مطلوب و تا سطوح کاربردی مدیریت رشد؛

۲. اوصاف درون‌زای الگوی انبیایی اقتداری رشد، با محوریت آیۀ ۲۵ سوره؛

۳. چشم‌انداز به بسط تحقق تاریخی بینش و منش انبیایی رشد و از این چشم­‌انداز، گذار به نظریه تحول تمدنی، با محوریت آیات ۲۶ و ۲۷ سوره؛

۴. اصول و بهره­‌های رویکرد به مکتب انبیایی رشد ـ توسعۀ عدالت‌بنیاد و به این قرار دستیابی به سبک زندگی و هستومندی قرآنی، با محوریت آیات ۲۸ و ۲۹ سوره؛

دو بهرۀ برجستۀ این مکتب اندیشه­‌ای رشد، گذار به پردازش نقشۀ جامع علم (نظام ملی تولید دانش معطوف به پیشرفت) و نقشۀ جامع علمی (الگو و نظام رشد ـ توسعۀ حکمت‌بنیان) است که می‌­تواند در آزمون تولید و فرآوری تمدنی به کارگرفته شوند.

کلیدواژگان: اندیشۀ پیشرفت، قرآن کریم، رشد، توسعه، سورۀ حدید، الگوی پیشرفت، نفسیر

نویسندگان: احمد آکوچکیان، مرضیه بخشی.

منبع: همایش پیشرفت از منظر قرآن و حدیث، ۱۳۹۳.