بررسی تطور اندیشۀ ترقی و مدیریت آینده‌نگار در مسیر توسعۀ دانش‌بنیان

در نشست اخیر گروه پژوهش تحقیق و توسعه و مطالعات راهبردی و گروه پژوهش‌های نظری و مطالعات مبنا روند تاریخی و تطور اندیشۀ ترقی تا شکل‌گیری مدیریت آینده‌نگار راهبردی مورد بررسی قرار گرفت. این نشست با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر احمد آکوچکیان، استاد راهبر گروه‌های پژوهشی مرکز، برگزار شد. نشست مزبور به تحلیل «تحول مفهومی توسعه»، به‌ویژه در بستر انقلاب اسلامی و سیاست‌های کلان توسعه‌ای کشور، اختصاص داشت.

در این جلسه مطرح شد، انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۵۷، در گام نخست به تغییرات سیاسی و سپس به‌ضرورت انقلاب فرهنگی منجر شد. با گذشت بیش‌از دو دهه، مشخص شد که جنبش تولید علم لازمۀ تثبیت و تعمیق انقلاب فرهنگی انقلاب کلان مدنی است. این تحول معرفتی بعدها به جنبش نظریه‌پردازی و نهضت نرم‌افزاری گسترش یافت.

در دهۀ ۱۳۸۰، گفتمان توسعۀ دانایی‌محور در قالب لایحۀ برنامۀ چهارم توسعه مورد توجه قرار گرفت و اسنادی نظیر نقشۀ جامع علم کشور، نقشۀ جامع آموزش و پرورش و نقشۀ جامع مهندسی فرهنگی، به‌عنوان راهبردهای کلان توسعه تدوین شد. این روند در سند چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ به چارچوبی عملیاتی برای مدیریت راهبردی تبدیل گردید، اگرچه هیچ‌کدام از این اسناد به توفیقی عینی دست نیافتند.

با ورود به دهۀ ۱۴۰۰، رویکردهای نوین توسعۀ درون‌زا و الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی مورد بازخوانی مجدد قرار گرفته است. در این نشست تأکید شد که نظام جمهوری اسلامی هم‌چنان در مسیر تکمیل زیرساخت‌های معرفتی خود قرار دارد و تحقق مدیریت آینده‌نگار مستلزم تقویت پیوند میان اندیشۀ دینی، تحقیق و توسعه و سیاست‌گذاری کلان است.

این نشست بخشی از برنامه‌های مستمر مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) برای توسعۀ ادبیات راهبردی پیشرفت است و بر اهمیت نقش تحقیق و توسعه در تدوین سیاست‌های کلان کشور تأکید دارد.