ماهیت معرفت‌شناخت فقه دین

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «تَفَقَّهُوا فِی دینِ الله فَإنَّ الفِقه مِفتاحُ البَصیرَۀ و تَمامُ العِبادۀ و السَّببُ إلَی الْمَنازِلِ الرَّفیعَۀ وَ الرُّتَبِ الجَلیلَۀ فِی الدِّین وَ الدُّنیا؛ آی مردمان، به تفقه در دین خداوند روی آورید، چراکه کلید گشایش روشن‌بینی و بصیرت و مایۀ منزلت تمام یافتن عبودیت و عبادت در نزد خداوندگار است و خود موجبیست برای نیل به رتبه‌های بلند وجودی و مراتب برجستۀ رویش و فلاح در دنیا و آخرت.» استاد احمد آکوچکیان، در نشست مشترک گروه پژوهشی مبانی نظری و مطالعات مبنا و گروه پژوهشی فقه و حقوق پس‌از بیان این حدیث از امام صادق (ع) اذعان کرد: این روایت و و روایت‌های بسیار دیگری وجود دارد که نشان می‌دهند فقاهت در محدودۀ شناخت احکام فرعی شرعی نمی‌‌گنجد، بلکه فقهی که قرآن و اولیای معصومین (ع) ما را بدان فرامی‌خوانند آن نوع شناخت‌هایی است که اعم از شناخت احکام شرعی فرعی عملی است و فراگیر همۀ حوزه‌‌های ادراکی دین و شناخت راهبری فرایند هدایت به رشد، اخلاق زیستی تا راهبری خودتوانمندانۀ جامعۀ مخاطب است، فقهی است که مایۀ زهد و شناخت کاستی‌های نفس خویش است، فقهی است که در قلب آدمی سرشاری معنی‌‌داری از معرفت خدا می‌آفریند، فقهی است که نه یأس از آن می‌تراود و نه به گستاخی (عناد دربرابر حکم شارع مقدس) می‌‌کشد و معلوم است که بحث هستی‌‌شناسی، انسان‌‌شناسی، خودشناسی و یأس و تجری و اخلاق و تربیت و تدبیر، ازجمله مباحث مربوط به مسائل شرعی فرعی عملی نیست و در دایرۀ گسترده‌تری از معارف الهی می‌گنجد.