4:10 قبل از ظهر
20 اردیبهشت 1403

نظام ملی تولید دانش، در آستانۀ یک دگردیسی معرفت‌شناختی

به گزارش گروه پژوهش فقه مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، استاد احمد آکوچکیان مؤلف کتاب «مبانی فقه هنر» در نشستی که به‌منظور پیشبرد این پروژه برگزار گردید، گفت: اندیشه، پس از تحقق، تاریخی می‌شود. فکر در برابر پرسش‌های تازه‌ای قرار می‌گیرد و در تکاپوی پاسخ به آن‌ها، با استخراج از انبانۀ دانش و تاریخ معرفتِ در اختیار و به‌مدد روش‌شناسی برگزیده و در بسط مرزهای دانش، به پاسخ آن پرسش‌ها می‌پردازد.

آکوچکیان تأکید داشت: در این میانه، عقل با سنجش مستمر پرسش‌های یادشده، به تحلیل و پاسخ به آن و داوری دربارۀ آن پرسش و پاسخ، در مقایسه با دیگر پرسش‌ها و پاسخ‌ها پرداخته و اعتبار و رَوایی آن‌ها را به نقد می‌نشیند. پاسخ‌ها به‌همراه پرسش‌ها، سازمان‌دهی می‌شوند و این‌گونه، «دانش» سر برمی‌آورد و در جغرافیا و تاریخ معرفت، جای‌گیر می‌شود. دوره‌ای پس از دوره‌ای می‌آید و تاریخ دانش، فربهی بیشتری می‌یابد. به این قرار، جنس و جهت‌گیری تولید علم، بنیان دانشی جهت‌گیری تحول تمدنی و دوره‌های مترتب بر آن را رقم می‌زند و بدین‌سان، «دانش تمدنی» شکل می‌گیرد. به‌عبارت دیگر، نظام ملی تولید دانش در آستانۀ یک دگردیسی معرفت‌شناختی قرار گرفته است.

وی افزود: «دانش رشد ـ توسعه‌ای و تمدنی» دانش معطوف به جریان تغییر و تدبیر تحول با ملاحظۀ نقطه‌اثر تاریخی و تأثیرگذار در نحوۀ گذار تاریخی یک جامعه است. اندیشۀ دینی و جریان اجتهادی روشمند آن، در همین الگوی دانش تمدنی، جایگاه توسعه‌ای ـ تمدنی خویش را می‌یابد. در مثل تاریخ علم نیز می‌توان در ایران پس از اسلام، این مقوله و فرآیند را از چشم‌انداز معرفت‌شناسی پسینی تحلیل کرد که به چه میزان و در چه برهه‌ای کارمایۀ خلاق تحول تمدنی جهان ایرانی بوده است.