«واژگونی ارزش‌ها»؛ تحلیل بحران ارزشی در گذارهای تمدنی

نشست مشترک گروه پژوهش‌ تفسیری و گروه پژوهش سلامت و سبک زندگی با محوریت «واژگونی ارزش‌ها» و با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر احمد آکوچکیان، راهبر علمی این نشست، برگزار شد.

در ابتدای نشست، آکوچکیان ضمن اشاره به دگرگونی‌های سریع فرهنگی و ارزشی در جوامع متحولْ از مفهوم واژگونی ارزش‌ها به‌عنوان یکی از عمیق‌ترین بحران‌های هویتی در جامعه نام برد. وی خاطرنشان کرد: «واژگونی ارزش‌ها ضربه‌ای روانی است که در فرایند تغییرات اجتماعیْ انسان‌ها را به تحیر و تعارض درونی می‌کشاند، زیرا ارزش‌هایی که زمانی پایۀ زندگی آن‌ها بوده است ناگهان کارایی و پذیرش خود را از دست می‌دهند.»

این جلسه با تأکید بر تضاد روانی ناشی از ناتوانی در پذیرش ارزش‌های جدید یا استمرار در ارزش‌های پیشین همراه بود. دکتر آکوچکیان با تحلیل شخصیت ابولهب از او به‌عنوان نمونه‌ای تاریخی یاد کرد که نتوانست در مواجهه با منظومۀ ارزشی پیامبرْ انتخابی عاقلانه و معنوی داشته باشد. به تعبیر ایشان: «ابولهب دربرابر رسول خدا، به‌علت تعصب و تهجری که داشت، به مخالفت برخاست و نتوانست برای خود و زندگی‌اش ارزشی والا انتخاب کند … این ورشکستگی ارزشیْ فروکاهشی شخصیت او را به دنبال داشت.»

در ادامه، پژوهشگران حاضر در جلسه دربارۀ پیامدهای بی‌ثباتی در ساختار ارزشی جامعه و نقش نخبگان در ترمیم این بی‌ثباتی به بحث و گفت‌وگو پرداختند. موضوعاتی نظیر «دوگانگی ارزشی در نسل‌ها»، «بحران معنا در دوران گذار» و «لزوم بازسازی منطقی ارزش‌های بنیادین در زیست معاصر»، از محورهای مهم این گفت‌وگو بود.

در عصر تلاطم‌ ارزش‌ها، زیستن اصیل نه با مقاومت کور در‌برابر تغییر، بلکه با بازشناسی اصول پایدار انسانی و الهیْ معنا می‌یابد. هنگامی که جوامع دچار ازهم‌گسیختگی ارزشی می‌شوند تنها عقلانیت متکی بر وحی است که می‌تواند تعادل را بازگرداند و انسان را از تحیر هویتی نجات دهد. مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، با تلفیق بینش‌های نظری و تحلیل‌های بینارشته‌ای، در مسیر طراحی مدل‌های بازسازی ارزشی متناسب با اقتضائات زمانه گام‌هایی نو و آینده‌ساز برمی‌دارد.