روش‌شناسی سیستمی؛ روش‌شناسی اهتمام به وجه جامع‌نگری مدل مفهومی الگوی پیشرفت

به گزارش گروه پژوهشی مطالعات مبنا، در نشستی که در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) برگزار شد، به بررسی روش‌‌شناسی مورد‌نیاز اندیشۀ پیشرفت پرداخته شد. حجت‌‌الإسلام‌والمسلمین احمد آکوچکیان با بیان این مطلب که تناسب روش، در مرحلۀ پردازش مدل مفهومی و فرآیند اقدامی مدل عملیاتی، توجه جامعی به یک روش‌‌شناسی هماهنگ را می‌طلبد، روش‌‌شناسی‌‌ کاربردی مورد‌نیاز نقشۀ راه را از زمره روش‌‌شناسی سیستمی معرفی کرد.

وی گفت: در فصل گذار از اندیشه‌پردازی پیشرفت به پردازش الگوی درون‌زای پیشرفت اسلامی ـ ایرانی، در دو سطح تحلیلی برجستۀ خویش (مبانی نظری الگو و ساختار کلان الگو)، روش‌شناسی سیستمی، روش‌شناسی اهتمام به وجه جامع‌نگری و منظومه‌ای مدل مفهومی الگوی پیشرفت و به‌تعبیری روش‌شناسی اهتمام به اصل جامعیت منجر به اصل کارآمدی اندیشۀ پیشرفت، محسوب می‌شود. اقتدار توسعه‌ای علم، اقتدار دینی و اقتدار ملی، بر بنیان دو اصل مشروعیت و کارآمدی است. روش‌شناسی تفکر سیستمی، روش‌شناسی مربوط به مرحلۀ پردازش تئوری پیشرفت و روش‌شناسی مدیریت برنامه‌ریزی سیستمی، روش‌‌شناسی مربوط به مرحلۀ اقدامی‌سازی الگوی پیشرفت است. روش‌شناسی رویکرد سیستمی، به‌مثابۀ عضوی از منظومۀ مبانی نظری (و به‌طور خاص روش‌شناسی‌های) الگوپردازی پیشرفت، دارای دو کاربرد برجسته در فصل پردازش اندیشۀ دین‌شناخت پیشرفت است که عبارت‌اند از:

ـ منطق استنباط الگوی دین شناخت پیشرف، به‌طور خاص در پردازش نظام معطوف به تغییر و تحول (در مثل پردازش نظام تعلیم‌و‌تربیت، نظام فکری، نظام فرهنگی، نظام سیاسی و…)؛

ـ و پردازش مدل مفهومی الگوی کلان پیشرفت مفهومی در سه سطح مبانی نظری، الگوی هنجارین و سطوح کاربردی الگوی پیشرفت.

وی در پایان نشست خاطرنشان کرد: علامه شهید سید محمدباقر صدر در پردازش الگوی هنجارین، علامه شهید مرتضی مطهری و پژوهشگرانی چونان علامه حکیمی در نمونۀ متن قرآنی ـ اوصیایی الحیاه در پردازش مبانی نظری، به این روش‌شناسی اهتمام در خور توجهی داشته‌اند. توشیهیکو ایزوتسو، زبان‌شناس معاصر نیز کارکرد منطق سیستمی در زبان‌شناسی الگوی پیشرفت را در آموزه‌های قرآنی نشان داده است. این رویکرد دووجهی روش‌‌شناسی سیستمی، از سوی نوع اندیشمندان پیشین عرصۀ دین‌پژوهی، مورد‌ اقبال چندانی نبوده است.