تحلیل فلسفۀ فقهی با آیات ۱۰۰ تا ۱۲۰ سورۀ بقره

در ادامۀ سلسله‌نشست‌های فلسفۀ قرآنی فقه به تحلیل تفسیری آیات 100 تا 120 سورۀ بقره، از موضع فلسفۀ فقه پرداخته شد. در این نشست مباحث زیر بررسی شد:

1. عبرت از ناپذیرایی سازوکار وحی

آیۀ 101 بیان‌گر این موضوع است که مردمان تلقی روشن و اصیلی از رسول و رسالت فراتمدنی و فرافرهنگی ندارند. بر این اساس، هر پیامبری که می‌آمد با اینکه بر اساس تعالیم پیامبر پیشین، از بعثت این پیامبر با خبر بودند، اما آموزه‌های کتاب آسمانی خود را زیر پا گذاشته و تعالیم پیامبر جدید را هم نمی‌پذیرفتند.

2. عبرت از تحریف قدرت و علم؛ ماجرای سلیمان و هاروت و ماروت

فتنه‌ای دیگر از یهود که سلیمان را نه‌تنها پیامبر نمی‌دانستند، بلکه کافر هم می‌شمردند. آن‌ها همۀ قدرت او را نتیجۀ سحر و جادو می‌دانستند و این سحر و جادوها را یک آموزۀ آسمانی می‌شمردند که در بابل به دو فرشتۀ هاروت و ماروت وحی شده است. باید مبنا در عینیت زندگی کتاب خدا در نمونه‌های سلیمان‌وار باشد تا در اوج زیست معیار و رشد، خودآگاه فلسفۀ قدرت و علم بود.

3. هشدار در برابر خط شرک

در متن توحید، همواره هشداری در برابر خط شرک وجود دارد:

ـ جلوگیری از پرستش خداوند در مسجد؛

ـ برحذری از خط هموارۀ ظلم و بهادهی به زیست قانونمند؛

ـ ظلم در قدر و حد و حق‌نشناسی؛

ـ. بازخوانی خط موضع‌داری الهیاتی خویش؛

ـ بازخوانی هموارۀ بینش به مظهر حق و نشان خدا و گستردگی و نامحدودی آگاهی و دانایی او.

4. باز هم از انحراف‌های شرک و کفر؛ جریان تاریخیت انحراف تفکر

فصلی از واقعیت‌ها که همواره پیش روی جریان مسلمانی و زیست دینی بوده است ـ چه در موارد سبب نزولی و چه در موارد شأن نزولی ـ مقابله‌های گفتمانی در برابر اندیشه و نظام تعالیم اصیل اسلامی است. این نمونه‌ها مرور می‌شود:

ـ انحراف در نظام فکر پارادایمی؛

ـ توقعات بی‌جا.