انسان‌شناسی دین‌شناخت رشد در گذار از نگرش رفتارگرایان و روان‌کاوان

در نشست گروه پژوهش علوم انسانی و بینارشته‌ای که با حضور استاد احمد آکوچکیان برگزار شد، پس‌از بررسی مفهوم انسان‌شناسی از منظر نگرش‌های گوناگون، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) به بررسی انسان‌‌شناسی رشد قرآنی پرداخت و گفت: انسان‌شناسی رشد قرآنی با دیدی ممتاز به ماهیت انسان می‌‌نگرد و بر آن است که نگرش رفتار‌‌گرایی و روان‌‌کاوی به ماهیت انسان محدود است و اعتلایی را که آدمی می‌‌تواند به آن دست یابد نادیده می‌‌انگارد؛ نه روان‌‌کاوی و نه رفتارگراییْ از استعداد بالقوۀ آدمی برای کمال و آرزوی او برای بهتر شدن از آنچه هست بحثی نکرده‌‌اند. در واقع این نگرش‌‌ها تصویر بدبینانه‌‌ای از طبیعت انسان به دست می‌‌دهند (رفتارگرایان آدمی را پاسخگوی فعل‌‌پذیر محرک‌‌های برونی و روان‌‌کاوانْ او را دست‌خوش نیروهای زیست‌‌شناختی و کشمکش‌‌های دورۀ کودکی می‌‌پندارند.). انسان موضوع‌ نظر علوم بیگانه هم‌‌چنان با انسان تک‌ساحتی روبه‌رو است، حال‌آن‌‌که آدمی از منظر انسان‌‌شناسی رشد و کمال بسی بیش‌از آن‌‌هاست. تصویری که انسان‌‌شناسان کمال از طبیعت انسان به دست می‌‌دهند خلاق و امیدبخش است. آن‌‌ها به قابلیت گسترش و پرورش و شکوفایی و کمال خود و تبدیل شدن به آنچه در توان آدمی است اعتقاد دارند.

انسان‌‌شناسی دین‌‌شناخت رشد و کمالْ سطح مطلوب کمال و رشد شخصیت را فراسوی «بهنجاری» و در نسبت با وجود برتر الهی تفسیر می‌‌کند و بر آن است که تلاش برای حصول سطح پیشرفتۀ کمال برای تحقق بخشیدن یا از قوه به فعل رساندن تمامی استعدادهای بالقوۀ آدمی و فرانیازهای رشد ضروری است. به سخن دیگر، رهایی از بیماری عاطفی یا نداشتن رفتار روان‌‌پریشانه برای این‌که شخصیتی را سالم بدانیم کافی نیست. نداشتن بیماری عاطفی تنها نخستین گام ضروری به‌سوی رشد و کمال است و انسان پس‌از این گام راهی دراز به‌تناسب همۀ ساحات وجودی خویش و در برآیند فرایندی استعداها و نیازها و فرانیازهای رشد در پیش دارد.