فهم کامل فرایند حیات و تغییر

دکتر احمد آکوچکیان، استاد راهبر گروه پژوهشی علوم انسانی و بینارشته‌ای، در جمع هم‌پژوهان این گروه پژوهشی به بحث و تبادل نظر دربارۀ فهم کامل فرایند حیات و تغییر پرداختند.

رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه در این نشست اذعان کرد:

فهم نظام‌‌مند حیات  که منجر به راهبری آن و فرایند تغییر و تحول می‌شود، در گروی ترکیب چهار چشم‌انداز دربارۀ حیات و سیستم‌‌های زنده است:

وقتی سیستم‌های زنده را از «چشم‌انداز شکل و ساختار» مطالعه می‌کنیم درمی‌یابیم که الگوی سازمان آن‌‌ها شبکۀ خودزاست. ایدۀ درون‌زایی از همین شبکۀ خودزایی برمی‌آید. از «چشم‌انداز ماده» ساختار مادی سیستم زنده ساختاری رو به زوال است؛ یعنی سیستم بسته به دور از تعادل عمل می‌کند. سرانجام از «چشم‌انداز فرایند» و با فهم علمی تازه از مفهوم «حیات» سیستم‌های زنده عبارت‌اند از سیستم‌های شناختی که فرایند شناخت در آن‌ها به گونه‌ای دقیق با الگوی خودزایی مرتبط می‌شود.

پردازش نظریۀ حیات، در نظریه‌های مرسوم، وامدار سه اصل شکل، ماده و فرایند حرکت است. اما هم‌چنان نظریۀ مزبور از فصل معناداری یا جهت‌گیری حرکت که می‌تواند به شکل، ماده و فرایند نیز معنی‌ ببخشد خالی است. هدف و جهت حرکت یا معناداری سیستم موضوع بررسیْ چهارمین ضلع تحلیلی نظریۀ حیات است. مضرب هدف به سه مؤلفۀ شکل، ماده و فرایند، مفهوم «بُعد» را برای موجود حیات‌‌دار تولید می‌‌کند.

«چشم‌انداز معنا» به مضمون هدفدار فرایند تغییر، به فرایند حیات و جهت‌گیری آن، نظر می‌افکند. انبوه مقررات رفتاری، ارزش‌ها، نیت‌ها، مقاصد، طرح‌ها، راهبردها و روابط قدرت در دنیای امر انسانی در دو سرفصل نظام ارزش‌ها و روش‌ها و بینش‌های تغییر فردی و تغییر اجتماعی و آشکارگی آن در عرصۀ هنر، به‌مثابۀ مضمون و عناصر جهت‌گیری‌ یادشده، سامان‌ می‌یابند و به این قرار مضمونِ جهت‌‌داری و رویکردمندیِ مکتب تغییر را توضیح می‌دهند. پس فهم کامل فرایند حیات و تغییر باید در برگیرندۀ ترکیب چهار چشم‌اندازِ شکل، ماده، فرایند و معنا باشد.