بازتحلیل مفهوم تفقه در دین

نشست مشترک گروه پژوهشی مبانی نظری و مطالعات مبنا و گروه پژوهشی فقه و حقوق با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد آکوچکیان برگزار شد. در نشست مزبور مفهوم تفقه در دین بازتحلیل شد. در آغاز گفت‌وگو، آکوچکیان تصریح کرد: «تفقه در دین» با نظر به آموزه‌‌های قرآنی ـ حدیثی همان نظام جامع ادراکی رشدشناخت دین و دین‌‌شناخت رشد (فراگیر دو نظام گزاره‌‌ای حقیقی و انشایی) است که با نظر به قابلیت معرفت‌‌شناختی و روش‌‌شناختی‌‌اش ظرفیت بسامان‌‌آوری پارادایم‌‌های پیشرفت درون‌‌زای دین‌‌شناخت و از این رهگذر، ظرفیت‌‌ جریان‌‌یابی در دو عرصۀ فردی (تربیت) و اجتماعی (مدیریت اجتماعی) و زمینه‌‌سازی گرایش حِکمی (حکمت‌‌شدن و بودگی انسانی) و رویکرد آحاد انسانی جامعۀ هدف را به پاسداری از کیان ایمانی خویش دارد. یک بهرۀ این تعریف آغازین آن است که یک نظریۀ دینی مدیریت تحول و تغییر انسانی یا اجتماعی بایستی ناظر به همۀ ابعاد تعالیم دین باشد، و نه تنها جنبه‌ای از آن.

رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) در جمع‌بند تحلیل خویش درخصوص مفهوم تفقه در دین گفت: «تفقه در دین» کاوش و جریانی اندیشه‌ای و پژوهشی است‌:

1.رشدنگر و به تعبیری، فهم راهبر به تغییر اجتماعی و تحول و کنش تاریخی رشدیابنده است؛

2.نظام‌واره در مجموعه و کلیت سیستماتیک گزاره‌‌های اخباری و انشایی دینی است؛

3.ریشه‌دار در همۀ عرصه‌های ادراکی تا اوج جریان فهم و آگاهی و سطوح شناخت و تا گسترده‌ترین و ژرف‌‌ترین لایه‌‌های حیات انسانی است؛

4.و از منظر آموزه‌های نظام‌وارۀ دین، شناخت موضوعات و فرایندهای در حرکت و پدیدار حیات و ارائۀ رهیافت‌های راهبری رشد انسانی ـ اجتماعی است که به انذار و اصلاح و تدبیر توسعه‌ای (حرکت از وضع موجود به سوی وضعیت مطلوب) دست می‌دهد؛

5.و زمینه‌‌ساز گرایش خودآگاهانه و ارادی و خودتوانمندانۀ جامعه و آحاد انسانی آن به بلوغ روان‌‌شناختی و جامعه‌شناختی خود است؛

6.و به عهده‌داری و پاسداری خودتوانمندانۀ عدالت‌‌بنیاد جامعۀ انسانی مخاطب در تحقق هدف (لِیقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط) از کیان ایمانی خویش می‌انجامد.

خاستگاه فرایندهای مهندسی فکر دینی «تفقه ‌در دین» است. شناختی این‌گونه می‌تواند بنیان معرفتی، شناختی و اندیشه‌ای مدیریت راهبردی نظام اجتماعی باشد و نظریۀ ولایت فقیه همان مدیریت توسعه‌ای تفقه‌ در دین‌مدار است.