فروکاهشی سبک زندگی با سورۀ مسد

كتاب تفسیری «فروكاهشی سبك زندگی» از مجموعه تفسیر رشد، به سفارش مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) از سوی انتشارات بنیاد اندیشه دینی و مطالعات توسعه، در سال 1393جامۀ نشر پوشید و اینک در دسترس اهل نظر و تجربت‌اندیشی است.

تفسیر ترتیبی و تنزیلی قرآن کریم، در آستانه بازخوانی معرفت‌شناختی قرار گرفته است. تفسیر ترتیبی، تبیین مدل مفهومی الگوی رشد و تفسیر تنزیلی، تبیین مدل عملیاتی، برنامه‌ای و تحقیق و توسعه‌ای الگوی قرآن‌شناخت پیشرفت تلقی می‌شوند. در نقطۀ کانونی مدل مفهومی الگوی رشد، الگوی سبک زندگی حاضر است و تبیین فصل آسیب‌شناختی آن در تفسیر سورۀ مسد، موضوع نظر است. این سوره، منشور «آسیب‌شناسی و ارزش‌داوریِ بحران معنی زندگی» از منظر شیوۀ معنی‌بخشی زندگی، فهم چرایی‌ها و چگونگی‌های بی‌معنایی‌ها و فروکاهشی‌های زندگی و به‌طور خاص و در علت اصیل آن، فروکاهشی شخصیت است.

سورۀ مسد می‌آموزد که وجه بیرونی الگوی رشد و به این قرار، وجه آسیبی فروکاهشی سبک زندگی، محرومیت از ظرفیت‌ها و منابعِ در اختیار تدبیر زندگی است و در زیرساز آن، بحران مدیریت خود، جای دارد. انسان‌های از خویش فروکاسته و محروم از حس نیک­‌بختی، ناتوان در تدبیر موفق ظرفیت‌های زندگی خویش هستند. این چنین انسان و زندگی فروکاسته‌ای، در فصل مناسبات اجتماعی خویش ازجمله با نزدیک‌ترین خویشان نیز به ابتذال می‌­رسد. این آموزۀ مبنا می‌تواند چشم‌انداز خودویژه‌ای از حوزۀ روان‌شناسی معنی‌داری و مشاوره را  به دست دهد و در فصل آسیب‌شناسی نظریۀ هنر هم به کار گرفته شود.

سورۀ مسد، صدودهمین عضو نظام‌وارۀ منظومۀ کتاب حکیم در شرح بر سورۀ حمد و تفصیل موضوعی و نظام‌وارۀ آموزه‌های آن است که جایگاه شایستۀ آن، در نظام دانشی ـ زیستی آموزه‌های قرآنی و پژوهش تفسیری، اهمیت و ضرورت تحقیق آن را برای اهل نظر مبرهن می‌­سازد. برخی از این نکته‌های توضیحی در تبیین اهمیت و ضرورت این تحقیق اینکه:

1. پردازش نظریۀ «سبک زندگی» و در کانون آن، نظریۀ «معنی‌داری زندگی»، یک پژوهش راهبردی برای انسان­‌شناسی معاصر و بر همین منوال، فصلی راهبردی از حوزۀ دین‌­پژوهی است. اهمیت اهتمام به پردازش فصل نظام تربیت قرآنی و اوصیایی، فراخوان به اهمیت پژوهش معنی‌داری زندگی است که تبیین وجه فراآسیبی این دو سطح تجربۀ زیستی‌ را نیز ناگزیر می‌سازد؛

2. مضمون‌سازی حوزۀ علوم اسلامی ـ انسانی، ازجمله در سه رشتۀ برجستۀ روان‌شناسی تربیتی، روان‌­شناسی مشاوره و روان‌شناسی معنی‌داری، با آموزه‌های قرآنی و اوصیایی، چه در ساختار و چه در محتوای نظر، ما را حاجتمند تحقیق وجه آسیبی زندگی و شخصیت انسانی می‌سازد؛

3. موضوع فروکاهشی شخصیت، شربختی و بدزیستی در زندگی، یک چالش جدی محتمل پیش روی همۀ آدمیان است. تحلیل این چالش و راهکارگزینی تبدیل این بحران، یک ضرورت روشن و معین است؛

4. و نیز اینکه، شخصیت‌شناسی گروه «مغضوبین» در سورۀ حمد، ما را حاجتمند پژوهش از مثل سورۀ مسد می‌­سازد. فهم تمامیت سورۀ حمد از منظر آسیب‌شناسی شخصیت مغضوبین، یک ضرورت متمم است.

كتاب در قطع رقعی چاپ شده و به‌تناسب آموزه‌های سوره، در شش بخش سامان‌گرفته است:

1. بخش اول: شناخت­‌های آغازین در رأی برگزیده؛

2. بخش دوم: فروکاهشی سبک زندگی؛

3. بخش سوم: فراآسیب‌شناسی رشد ـ ‌توسعه انسانی در روان‌شناسی و انسان‌شناسی توسعه؛

4. بخش چهارم: گذار از فروکاهشی به فراروندگی خود و معنای زندگی؛

5. بخش پنجم: جریان سورۀ مسد در نظام جامع تولید علم (رشته‌ها و دروس علوم انسانی)؛

6. بخش ششم: از سورۀ مسد به «نظریۀ هنر و تجربۀ هنری».